سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه کاشان

حسینی‌نیا, سید محمدرضا, مروتی, سهراب, ذوالفقاری‌فر, امین. (1399). اعتبارسنجی روایات تفسیری ناظر بر قطع رسالت از نسل حضرت یوسف. سامانه مدیریت نشریات علمی, 12(2), 197-222. doi: 10.22052/12.2.9
سید محمدرضا حسینی‌نیا; سهراب مروتی; امین ذوالفقاری‌فر. "اعتبارسنجی روایات تفسیری ناظر بر قطع رسالت از نسل حضرت یوسف". سامانه مدیریت نشریات علمی, 12, 2, 1399, 197-222. doi: 10.22052/12.2.9
حسینی‌نیا, سید محمدرضا, مروتی, سهراب, ذوالفقاری‌فر, امین. (1399). 'اعتبارسنجی روایات تفسیری ناظر بر قطع رسالت از نسل حضرت یوسف', سامانه مدیریت نشریات علمی, 12(2), pp. 197-222. doi: 10.22052/12.2.9
حسینی‌نیا, سید محمدرضا, مروتی, سهراب, ذوالفقاری‌فر, امین. اعتبارسنجی روایات تفسیری ناظر بر قطع رسالت از نسل حضرت یوسف. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1399; 12(2): 197-222. doi: 10.22052/12.2.9

اعتبارسنجی روایات تفسیری ناظر بر قطع رسالت از نسل حضرت یوسف

حدیث پژوهی
مقاله 9، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 24، آذر 1399، صفحه 197-222    اصل مقاله (414.36 K)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22052/12.2.9
نویسندگان
سید محمدرضا حسینی‌نیا* ؛ سهراب مروتی؛ امین ذوالفقاری‌فر
دانشگاه ایلام
چکیده
قرآن کریم حوادث پرفراز و نشیب سرگذشت یوسفR را با زیباترین شیوۀ داستان‌سرایی به‌منظور عبرت بشریت بیان کرده است. اما روایات ساختگی فراوانی با هدف کمرنگ ساختن صبغۀ هدایتی قرآن، ذیل برخی آیات سورۀ یوسفR وارد شده که در این پژوهش، روایات ناظر بر قطع رسالت از نسل آن حضرت از نظر سندی و محتوایی نقد شده است. رهیافت اصلی این پژوهش که به روش کتابخانه‌ای انجام پذیرفته، این است که پنج روایت موجود، هیچ‌کدام از نظر سندی معتبر نیستند. از حیث محتوا نیز علاوه بر مغایرتی که در متنشان وجود دارد، با نصّ و ظاهر آیات قرآن کریم مخالفت آشکار داشته و با سیاق آیات سوره همخوانی ندارند. همچنین با موازین عقلی و اعتقادی سازگار نیستند؛ زیرا مقام عصمت این پیامبر بزرگ را دچار خدشه ساخته‌اند که نسبتی ناروا و نامقبول بوده و به‌وضوح نشان از دستبرد جاعلان حدیث در این قصۀ نیکوی قرآنی دارد.
کلیدواژه‌ها
سورۀ یوسف؛ اعتبارسنجی؛ بررسی سندی؛ نقد محتوایی؛ اسرائیلیات
مراجع
 

  1. قرآن کریم، ترجمۀ محمدعلى رضایى اصفهانى.
  2. ابن داود حلى‏، رجال ابن داود، تهران: دانشگاه تهران، 1383ق‏.
  3. ابن غضائری، احمد بن حسین، رجال ابن الغضائری، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان، 1364ق.
  4. ابن ‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر، 1385ق.
  5. ابن‌ خلدون، عبدالرحمن بن محمد، العبر، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، چ۳، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1383ش.
  6. ابوریه، محمود، أضواء علی السّنة المحمدیه، الطبعة الخامسه، بیروت: مؤسسة الأعلمی، بی‌تا.
  7. اردبیلى، محمد بن على، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، لبنان: دار الأضواء، 1403ق.
  8. اشکورى، محمد بن على، تفسیر شریف لاهیجى، تهران: نشر داد، 1373ش.
  9. اکبرنژاد، مهدی و ذوالفقاری‌فر، امین، «اعتبارسنجی روایات تفسیری ناظر بر عقوبت حضرت یوسفR»، مجلۀ تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال چهاردهم، شمارۀ 2(پیاپی 34)، 1396ش، ص1ـ29.
  10. ایازی، سید محمدعلی، شناخت‌نامۀ تفاسیر: نگاهی اجمالی به 130 تفسیر برجسته از مفسران شیعه و اهل سنت، رشت: کتاب مبین، 1378ش.
  11. بحرانى، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسۀ بعثت، 1374ش.
  12. بهبودی، محمدباقر، گزیده کافی، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1363ش.
  13. ــــــ ، معرفة الحدیث، چ۲، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1389ش.
  14. تفرشى، مصطفى بن حسین، نقد الرجال، قم: مؤسسة آل البیتk، 1377ش.
  15. ثقفى تهرانى، محمد، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، چ۲، تهران: برهان، 1398ق.
  16. ــــــ ، النور المبین فی قصص الأنبیاء و المرسلین، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، 1404ق.
  17. ــــــ ، عقود المرجان فی تفسیر القرآن، قم: نور وحى، 1388ش.
  18. جعفرى، یعقوب، تفسیر کوثر، قم: انتشارات هجرت، 1376ش.
  19. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، چ1، قم: نشر اسراء، 1395ش.
  20. حائرى تهرانى، على، مقتنیات الدرر، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1338ش.
  21. حرانى، حسن بن على(ابن شعبه)، تحف العقول عن آل الرسول2، چ۲، قم: جامعۀ مدرسین، 1363ق.
  22. حسینى حلى، حسین بن کمال‌الدین ابرز، زبدة الأقوال فی خلاصة الرجال، چ1، قم: مؤسسۀ علمى فرهنگى دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، 1428ق.
  23. حویزى، عبد على بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، چ۴، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
  24. خواجویى، اسماعیل بن محمدحسین، الفوائد الرجالیه، مشهد: آستان قدس، 1413ق.
  25. خویى، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث‏، قم: مرکز نشر آثار شیعه، 1369ش.
  26. داوری، مسلم، اصول علم الرجال بین النظریة والتطبیق، تحقیق محمد علی علی صالح المعلم، قم: مؤلف، 1416ق.
  27. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت‌ـ دمشق: دار القلم ـ الدار الشامیة، 1412ق.
  28. رحمان ستایش، محمدکاظم و جوکار، حامد، «ضوابط عرضۀ روایات به قرآن کریم»، دوفصلنامه کتاب قیّم، شمارۀ ۱۳، 1394ش، ص163ـ180.
  29. رحمان ستایش محمدکاظم و شهیدی، روح‌الله، «بازیابی منابع تفسیر قمی»، مجلۀ حدیث‌پژوهی، شمارۀ ۹، 1392ش، 107ـ146.
  30. سبحانی، جعفر، کلیّات فی علم الرجال، الطبعة السادسه، قم: النشر الاسلامی، 1425ق.
  31. شاه‏عبدالعظیمى، حسین، تفسیر اثنى عشرى، تهران: میقات، 1363ش.
  32. شبیری، سید محمدجواد، «تفسیر علی بن ابراهیم قمی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، 1382ش.
  33. شبیرى، سید محمدجواد، توضیح الأسناد المشکلة فی الکتب الأربعة، قم: سازمان اوقاف و امور خیریه، 1429ق.
  34. شریفی، علی و دهقانی، فرزاد، «تحلیلی بر روایات منع آموزش سورۀ یوسف به زنان»، دوفصلنامه مطالعات فهم حدیث، سال چهارم، شمارۀ 7، 1396ش، ص81ـ103.
  35. شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، تحقیق عبدالحسین محمد علی بقّال، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، 1408ق.
  36. صادقى تهرانى، محمد، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن والسنه، چ۲، قم: فرهنگ اسلامى، 1406ق.
  37. صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله، جمال انسانیت یا تفسیر سورۀ یوسف، تهران: امید فردا، 1378ش.
  38. صدوق، محمد بن على، علل الشرائع، قم: کتابفروشى داورى، 1385ش.
  39. ‌طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چ2، بیروت: مؤسسةه الأعلمی، 1390ق.
  40. طبرسى فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، چ۳، تهران: ناصرخسرو، 1372ش.
  41. طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات اساطیر، 1375ش.
  42. طوسى، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1390ق.
  43. ــــــ ، الفهرست، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی، 1420ق.
  44. ــــــ ، تهذیب الأحکام، تحقیق خرسان، چ۴، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
  45. ــــــ ، رجال الطوسی، چ۳، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی، 1373ش.
  46. علامه حلى، حسن بن یوسف، ترتیب خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، مشهد: آستان قدس، 1381ش.
  47. ــــــ ، رجال العلامة الحلی، چ۲، قم: الشریف الرضی، 1402ق.
  48. عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران: المطبعة العلمیه، 1380ق.
  49. فتاحی‌زاده، فتحیه، «اعتبارسنجی روایات تفسیری علی بن ابراهیم در تفسیر قمی»، فصلنامۀ مطالعات اسلامی، شمارۀ 80، 1387ش، ص143ـ159.
  50. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى، تفسیر الصافی، چ۲، تهران: مکتبة الصدر، 1415ق.
  51. فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر، چ۲، قم: دار الهجرة، 1414ق.
  52. قاضی‌زاده، کاظم، «پژوهشی دربارۀ تفسیر علی بن ابراهیم قمی»، نشریۀ بیّنات، شمارۀ ۱۰، 1375ش، ص114ـ138.
  53. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، چ۳، قم: دار الکتاب، 1404ق.
  54. قمی‌مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1368ش.
  55. کلانتری، علی‌اکبر، نقش دانش رجال در تفسیر و علوم قرآنی، قم: بوستان کتاب، 1384ش.
  56. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، چ۴، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.
  57. مازندرانى حائرى، محمد بن اسماعیل، منتهى المقال فی أحوال الرجال، قم: مؤسسة آل البیت، 1416ق.
  58. مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی ـ الأصول و الروضة، تهران: المکتبة الاسلامیه، 1382ق.
  59. مامقانى، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، بی‌جا: بى‌نا، بی‌تا.
  60. ــــــ ، مقباس الهدایة، تحقیق محمدرضا مامقانی، قم: مؤسسة آل البیتk، 1413ق.
  61. مجلسى، محمدباقر، بحار الانوار، چ۲، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
  62. ــــــ ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، چ۲، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1404ق.
  63. معارف، مجید و شفیعی، سعید، درآمدی بر مطالعات حدیثی در دوران معاصر، تهران: سازمان سمت و مرکز تحقیق و توسعۀ علوم انسانی، 1394ش.
  64. معارف، مجید، مصلایی‌پور، عباس قاسمی، احمد، «بررسی روایات تفسیری فریقین در مسئلۀ ازدواج حضرت یوسف با زلیخا»، مجلۀ حدیث‌پژوهی، سال هفتم، شمارۀ 13، 1394ش، ص7ـ32.
  65. معرفت، محمدهادی، صیانة القرآن من التحریف، قم: انتشارات اسلامی، 1413ق.
  66. ــــــ ، التفسیر و المفسرون فی ثوبة القشیب، مشهد: الجامعة الرضویه، 1418ق.
  67. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، قم: المؤتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، 1413ق.
  68. مهران، محمد بیومی، بررسی تاریخی قصص قرآن، ترجمۀ سید محمد راستگو، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1383ش.
  69. نجاشى‏، احمد بن على، رجال النجاشی، قم: جامعۀ مدرسین، 1407ق.
  70. نفیسی، شادی، «معیارهای نقد متن در ارزیابی حدیث»، مقالات و بررسیها، شمارۀ 70، 1380ش، ص13ـ44.
  71. نهاوندى، محمد، نفحات الرحمن فى تفسیر القرآن، قم: مؤسسة البعثة، 1386ش.
  72. هاشمى خویى و همکاران، منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، چ۴، تهران: مکتبة الاسلامیه، 1400ق.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 645
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 674